Αποτέφρωση των σωμάτων Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Με πρόσφατο νόμο επιτρέπεται η καύση των νεκρών για ετεροδόξους και γι' αυτό γίνονται πολλές συζητήσεις στα ΜΜΕ με το δίλημμα καύση η ταφή των νεκρών.

Όμως η φράση «καύση των νεκρών» δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, διότι δεν πρόκειται για καύση, αλλά ουσιαστικά για αποτέφρωση, ούτε πρόκειται για αποτέφρωση νεκρών, αλλά για αποτέφρωση σωμάτων.

Πέρα από θεολογικά, πολιτιστικά, ψυχολογικά επιχειρήματα με τα οποία μπορεί κανείς να αντιμετωπίση τέτοια θέματα, νομίζω είναι ενδιαφέρον να δούμε την πρακτική της αποτέφρωσης των σωμάτων που γίνεται σε άλλες χώρες, στις οποίες από καιρό λειτουργεί η διαδικασία της αποτέφρωσης.

Ύστερα από σχετική έρευνα σε διάφορες πηγές, μπορεί κανείς να τονίση τρία βασικά σημεία.

1. Ο τρόπος αποτέφρωσης

Είναι γνωστόν ότι ο βιολογικός οργανισμός του ανθρώπου αποτελείται από οργανικά και ανόργανα στοιχεία. Τα οργανικά στοιχεία του σώματος αποσυντίθενται και με φυσικό τρόπο, αφού η αποσύνθεση του σώματος είναι μια βραδεία καύση. Τα ανόργανα όμως μέλη του σώματος, όπως είναι τα κόκκαλα, δεν καίγονται εύκολα με τις συνηθισμένες θερμοκρασίες, αλλά απαιτούνται υψηλές θερμοκρασίες, γι' αυτό και γίνεται λόγος για αποτέφρωση και όχι για καύση.

Συνήθως θέτουν το νεκρό σώμα μέσα σε ένα ξύλινο κουτί σε ειδικούς κλιβάνους-φούρνους-κρεματόρια. Η αποτέφρωση γίνεται σε υψηλή θερμοκρασία μεταξύ 760-1150 C0. Η διαδικασία, με παλαιότερους κλιβάνους, διαρκούσε 3-5 ώρες, αλλά με τους νέους κλιβάνους, στους οποίους ανεβάζουν τις θερμοκρασίες και έχουν και απευθείας φλόγα, η καύση μπορεί να ολοκληρωθή έως και σε 1 ½ ώρα. Σύμφωνα με εργοστασιακές οδηγίες δεν πρέπει να γίνωνται πάνω από τρεις καύσεις την ημέρα στον ίδιο κλίβανο.

Επειδή, όμως, δεν αποτεφρώνονται όλα τα στοιχεία του σώματος, γι' αυτό και υπάρχει ειδικό μηχάνημα που τα θρυμματίζει-αλέθει. Δηλαδή, τα υπολείμματα από τα οστά που μένουν από τον κλίβανο κονιορτοποιούνται με ειδικό μηχάνημα, αφού αφαιρεθούν όλα τα μεταλλικά υλικά. Αυτό που μένει δεν έχει την μορφή της γνωστής στάχτης, αλλά είναι κάτι σαν χονδρή άμμος ελαφρού η σκούρου γκρι χρώματος.

Παρ' ότι γίνεται προσπάθεια να ληφθούν όλα τα υπολείμματα από τον κλίβανο, ωστόσο ένα μικρό μέρος μένει σ' αυτόν και αναμειγνύεται με το επόμενο σώμα που μπαίνει για αποτέφρωση. Τα νεκρά σώματα εισέρχονται στον κλίβανο μέσα σε ένα κουτί από υλικό που καίγεται, αλλά αυτό δεν είναι πάντα υποχρεωτικό.

Διάφορες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι βηματοδότες που έχουν τεθή σε ανθρώπους καθώς και άλλα ηλεκτρονικά εμφυτεύματα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα για έκρηξη με την θέρμανση και γι' αυτό πρέπει να δηλώνωνται και να αφαιρούνται πριν την αποτέφρωση.

Επίσης με την πρόοδο της σύγχρονης ιατρικής όλο και διάφορα ξένα υλικά υπάρχουν στους ανθρώπους, όπως μεταλλικές βαλβίδες, αρθροπλαστικές, βηματοδότες, καλώδια κλπ. Κάποια από αυτά πρέπει να αφαιρούνται πριν την αποτέφρωση, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως με τους βηματοδότες, ενώ άλλα που παραμένουν αφαιρούνται με μαγνήτες η χειρωνακτικά, αφού κρυώσει το «υλικό» που προέρχεται από την αποτέφρωση.

Η Διεθνής Ένωση για Κηδείες και Αποτέφρωση το 1998 εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το θέμα και συνιστούσε την προσοχή για την ταυτοποίηση του ατόμου, προέτρεπε να καταβληθή προσπάθεια για πλήρη αποτέφρωση για να μη μένουν υπολείμματα, τόνιζε την μη ανάμειξη των υπολειμμάτων δυό διαφορετικών σωμάτων, την μη αφαίρεση του χρυσού των δοντιών, πριν, κατά την διάρκεια η μετά την αποτέφρωση, έκανε λόγο για την τύχη της τέφρας, αν παραμείνη στα αζήτητα για αρκετό χρονικό διάστημα κλπ.

2. Αποτέφρωση και περιβάλλον

Κάνοντας λόγο για αποτέφρωση των σωμάτων, δεν πρέπει να αγνοηθή μια παράμετρος που έχει σχέση με την μόλυνση του περιβάλλοντος. Έχει διαπιστωθή ότι με την αποτέφρωση στους ειδικούς κλιβάνους απελευθερώνονται χημικές ουσίες, όπως μόλυβδος, υδράργυρος, διοξίνες και φουράνια, μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδιο του αζώτου, διοξείδιο του θείου, κλπ. Μερικές από αυτές τις ουσίες βρίσκονται σε επιτρεπτά όρια, άλλες υπερβαίνουν τα όρια.

Από έρευνα που έγινε από την Ομοσπονδία Αποτέφρωσης Βορείου Αμερικής διαπιστώθηκε ότι οι «ρύποι» αυξάνουν όσο αυξάνει η θερμοκρασία της αποτέφρωσης. Μάλιστα δε το κύριο πρόβλημα ήταν με τον υδράργυρο που προέρχεται κυρίως από το αμάλγαμα στα σφραγίσματα των δοντιών.

Μια πληροφορία αναφέρει ότι το 11% περίπου του υδραργύρου που εκπέμπεται στην Μ. Βρεττανία, όπως και το 11% των διοξινών, οφείλεται στα κρεματόρια.

Μια ενδιαφέρουσα πληροφορία προέρχεται από επιστολή της Ομοσπονδίας των Βρεττανικών Κρεματορίων (Ιαν. 2001). Η Ομοσπονδία αυτή παραπονείται ότι με νόμο του 1990 για το περιβάλλον, υποχρεώθηκαν να συμμορφωθούν τα κρεματόρια μέχρι το 1998, και αυτό τους κόστισε 125-150 εκατομμύρια αγγλικές λίρες (το 85% των κρεματορίων είναι δημόσια η των τοπικών αρχών). Όμως, το 2001 με νέα οδηγία (DETR) σχετικά με τον υδράργυρο που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, προτάθηκαν νέα μέτρα και για αυτό εστάλη η επιστολή διαμαρτυρίας, σύμφωνα με την οποία δεν είναι τεκμηριωμένα τα στοιχεία της νέας οδηγίας και γι’ αυτό ξεκίνησαν δική τους έρευνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία τους η εφαρμογή της νέας οδηγίας θα κοστίση άλλα 150 εκατομμύρια λίρες, και θα αναγκαστή να κλείση το 23% των Βρετανικών κρεματορίων. Αυτό δείχνει το ενδιαφέρον της Πολιτείας για το περιβάλλον, αλλά και την αντίδραση λόγω οικονομικού κόστους.

Βέβαια παρατηρείται ότι το πρόβλημα της μόλυνσης του περιβάλλοντος προέρχεται όχι τόσο από το ανθρώπινο σώμα, αλλά από τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την αποτέφρωση και ίσως από τα υλικά στα κιβώτια που καίγονται.

Επίσης από πλευράς ενεργειακής κατανάλωσης είναι εμφανές ότι η αποτέφρωση απαιτεί σημαντική κατανάλωση καυσίμων για την λειτουργία των κλιβάνων που αλλιώς θα εξοικονομείτο.

3. Διάφορα λάθη

Πληροφορίες που συναντούμε στο διαδίκτυο αναφέρουν ότι κατά την αποτέφρωση γίνονται και λάθη και γι' αυτό και υπάρχουν σχετικές οδηγίες για το ποιός αποτεφρώνεται και σε ποιόν ανήκει η τέφρα. Η Πολιτεία του Όρεγκον, όπως και άλλες Πολιτείες, έχει θεσπίσει να μπαίνουν μεταλλικές ταυτότητες που θα συνοδεύουν το σώμα σε όλη την διαδικασία και που θα αντέχουν στον κλίβανο και θα παραλαμβάνωνται μαζί με τα υπολείμματα για να γίνεται η ταυτοποίηση του ανθρώπου με την τέφρα.

Ώστόσο, όμως, έχουν παρατηρηθή πολλά λάθη και σκάνδαλα. Για παράδειγμα το 2002 στο Τενεσσί και την Γεωργία ανακαλύφθηκε ότι οι λήκυθοι που είχαν παραδοθή σε οικογένειες μετά από αποτέφρωση σωμάτων είχαν τσιμέντο η απλή σκόνη και άλλα άσχετα υλικά.

Επίσης μπορεί να γίνουν λάθη με αλλαγές τέφρας, δηλαδή να δοθή τέφρα που ανήκει σε άλλον νεκρό, καθώς επίσης να γίνεται ανάμειξη των υπολειμμάτων τεφρών διαφόρων ανθρώπων.

Από όλα όσα αναφέραμε πιο πάνω φαίνεται ότι η αποτέφρωση των σωμάτων δεν είναι απλή υπόθεση, ούτε με αυτήν λύνονται οικονομικά η περιβαντολλογικά προβλήματα. Γι' αυτό, η υπεύθυνη Πολιτεία δεν πρέπει απλώς να αρκεσθή στην χορήγηση άδειας αποτέφρωσης, αλλά θα πρέπη να θέση και τα απαραίτητα νομοθετικά πλαίσια σύμφωνα με υπάρχοντα Διεθνή πρότυπα, στα οποία θα γίνεται η αποτέφρωση.

Βέβαια, ως Ορθόδοξη Εκκλησία είμαστε αντίθετοι στην διαδικασία της αποτέφρωσης, αλλά σεβόμαστε την ελευθερία των ανθρώπων που θέλουν δι' αυτού του τρόπου να διαλυθή το σώμα τους. Συγχρόνως υποστηρίζουμε ότι με την καύση – αποτέφρωση δεν καταργείται το δόγμα της αναστάσεως των σωμάτων, αλλά αφ' ενός μεν υπονομεύεται το ήθος που συνδέεται με το δόγμα, αφ' ετέρου δε φανερώνει την διαφορετική πίστη των ανθρώπων που δέχονται να αποτεφρωθούν τα σώματά τους, οπότε αυτό έχει σχέση με τις εξόδιες προσευχές.