Η φωτιά και οι βιαστές Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Οι σκέψεις που ακολουθούν γράφηκαν κάτω από την επήρεια των οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων, κατά τις μεγάλες πρόσφατες πυρκαγιές που προξένησαν και ανθρώπινα θύματα και μας προκάλεσαν βαθύτατο πόνο. Η φωτιά, ο αέρας και ο βιασμός των ανθρώπων πάνω στο φυσικό περιβάλλον προξένησαν οδύνη στην καρδιά μας και προσευχηθήκαμε θερμά για την κατάπαυση αυτής της λαίλαπας.

Το «αείζωον πυρ»

Στην ελληνική και την προσωκρατική φιλοσοφία γινόταν λόγος για τα τέσσερα στοιχεία που συγκροτούν την φύση, ήτοι την γη, το ύδωρ, τον αέρα και το πυρ. Διάφοροι φιλόσοφοι εξέθεσαν τις απόψεις τους πάνω στην δύναμη των στοιχείων αυτών.

Ο Ηράκλειτος, δίδασκε ότι το «αείζωον πυρ» είναι το βασικό στοιχείο που συντελεί στην περιοδική καταστροφή του κόσμου και την αναγέννησή του. Τα πάντα είναι μεταβολές του πυρός, αφού «πυρός γαρ αμοιβήν είναι πάντα». Θεωρούσε δε ως «αρχήν των πάντων πυρ», διότι τα πάντα «εκ πυρός γίνεσθαι και εις πυρ τα πάντα τελευτάν» και όταν σβήση το πυρ, τότε δημιουργείται ο κόσμος. Όταν το παχυμερές στοιχείο του πυρός συστέλλεται γίνεται χώμα, και όταν το χώμα χαλαρώνη από το πυρ γίνεται ύδωρ, και όταν το ύδωρ εξατμίζεται γίνεται αέρας. Αλλά και ο κόσμος και τα σώματα «υπό του πυρός αναλούσθαι εν τη εκπυρώσει». Το πυρ, κατά τον Ηράκλειτο, δεν είναι κάτι το σταθερό και ήρεμο, αλλά το προϊόν κάποιας διεργασίας, κάποιας καύσης, στην οποία συνεργούν πολλά στοιχεία, είναι το «αεί γίνεσθαι».

Η φωτιστική και καυστική ιδιότητα του πυρός

ο πυρ έχει δύο ιδιότητες, τις οποίες γνωρίζουμε από την καθημερινή μας πείρα, ήτοι την φωτιστική και την καυστική ιδιότητα. Και οι δύο είναι ευεργετικές, γιατί μας δίνουν την δυνατότητα να βλέπουμε και να θερμαινόμαστε. Φυσικά, αυτό γίνεται όταν κάνουμε λελογισμένη χρήση του πυρός, γιατί στην άλογη χρήση το πυρ και τυφλώνει και κατακαίει.

Μπορεί κανείς να φαντασθή την ζωή του χωρίς τις φωτιστικές ακτίνες του ηλίου και την ενέργεια της καύσεως του πυρός; Δεν θα μπορούσε να προκληθή το οπτικό νεύρο για να βλέπουμε, δεν θα είχαμε την δυνατότητα που έχουμε σήμερα, με τα εργοστάσια, τα μεταφορικά μέσα και όλες τις άλλες δυνατότητες που προσφέρει η εποχή μας με την λελογισμένη χρήση της ενεργείας του πυρός.

Αυτές τις δύο ιδιότητες του πυρός, την φωτιστική και την καυστική, οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας τις απέδωσαν και στην άκτιστη ενέργεια του Θεού, που φωτίζει τον άνθρωπο και τον κατακαίει. Μάλιστα ο Μ. Βασίλειος, ερμηνεύοντας την φράση του Προφητάνακτος Δαβίδ «φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός», λέγει ότι στην άλλη ζωή η ενέργεια του Θεού θα διακόψη την φλόγα του πυρός, ώστε το φως που θα βλέπουν οι δίκαιοι να είναι άκαυστον –να μη έχη την καυστική ιδιότητα– και το πυρ που θα βιώνουν οι άδικοι να είναι αλαμπές –να μην έχη την φωτιστική ιδιότητα. Οπότε, αντιλαμβανόμαστε ότι η Κόλαση και ο Παράδεισος δεν υφίσταται εξ επόψεως του Θεού, αλλά εξ επόψεως του ανθρώπου, δηλαδή σχετίζεται με το πως θα έχη προετοιμασθή ο άνθρωπος να μετέχη της φωτιστικής η της καυστικής ιδιότητος του ακτίστου Φωτος.

Θεομηνία και ανθρωπομανία

Κατά την διάρκεια των πυρκαγιών γινόταν λόγος για την θεομηνία που έπληξε την χώρα μας και την πύρινη κόλαση, που είναι οργή του Θεού. Όμως, δεν πρέπει να αποδίδουμε ευθύνες στον Θεό, όταν εμείς δεν κάνουμε καλή χρήση των στοιχείων της φύσεως. Δεν είναι θεομηνία, αλλά ανθρωπομανία.

Πρόκειται, λοιπόν, για ανθρωπομανία, για επιθετικότητα που βρίσκεται μέσα στο μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων. Όποια κι αν ήταν τα αίτια της πύρινης αυτής λαίλαπας, είτε η αμέλεια και η αδιαφορία, είτε η επιθετικότητα και η καταστροφική μανία, είτε ο,τιδήποτε άλλο, το γεγονός είναι ότι πρόκειται για βιασμό που εξήσκησαν οι άνθρωποι πάνω στην φύση.

Πολλές φορές θεωρούμε τον βιασμό μόνον σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο, πάνω σε ανθρώπους, ως έκφραση μιας αρρωστημένης αγάπης, η οποία εκφράζεται ως ζήλεια, μίσος και επιθετικότητα, αλλά πρέπει να δούμε τον βιασμό και προς το φυσικό περιβάλλον. Η φύση βιάζεται ποικιλοτρόπως από τον εμπαθή άνθρωπο και στην συνέχεια ο άνθρωπος δέχεται τις επιπτώσεις αυτού του βιασμού. Η αμαρτία δεν πρέπει να θεωρήται μόνον σε ένα ηθικό και ανθρωπολογικό επίπεδο, αλλά και σε περιβαλλοντολογικό. Η καταστροφή της δημιουργίας του Θεού είναι έγκλημα βαθύτατο, μεγάλη αμαρτία. Γι’ αυτό και παλαιότερα η Εκκλησία αφόριζε τους εμπρηστές.
Οι αναστεναγμοί της φύσεως και το «υγρόν πυρ» της καρδίας
Αισθανθήκαμε βαθύτατο πόνο από την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, από τις κραυγές των δένδρων και των δασών. Ο θόρυβος που εδημιουργείτο από την καύση των δένδρων ήταν ο αναστεναγμός, τα «ουρλιαχτά» της φύσεως και των δένδρων από την μανία των βιαστών ανθρώπων. Αυτό αισθάνονται όσοι έχουν μια εσωτερική ευαισθησία. Κλαίνε και τα δένδρα, και η φύση αναστενάζει από την μανία των ανθρώπων, αφού μέσα στην φύση υπάρχει η ουσιοποιός και ζωοποιός ενέργεια του Θεού.
Αλλά πονέσαμε πολύ και για τον θάνατο των συνανθρώπων μας, μέσα σε αφόρητους πόνους και σε θανατηφόρα αγωνία. Η φωτιά που τους πλησίαζε δεν προερχόταν απλώς από τα καιόμενα δένδρα, αλλά από την μανία των εμπαθών ανθρώπων. Οι κραυγές τους, ενώ ξεψυχούσαν αυτοί οι άνθρωποι –μικρά παιδιά και μεγάλοι– απηύθυναν στους εμπρηστές ένα: «Γιατί;». Άραγε οι εμπρηστές θα συνειδητοποιήσουν το φρικτό έγκλημά τους και θα ακούσουν τον αναστεναγμό των δένδρων και την κραυγή των καμένων αδελφών μας;

Πάντως, αυτήν την περίοδο μας δίνεται η ευκαιρία να δείξουμε την αξία του πνευματικού πυρός, που εκφράζεται ως αγάπη, με την ιλαρή φωτιστική και θερμαντική του ιδιότητα, που φωτίζει και θερμαίνει τις ψυχρές καρδιές. Ένας άγιος της Εκκλησίας, μιλώντας για την αγάπη έλεγε ότι η αγάπη είναι «πηγή πυρός». Το ζητούμενο είναι να καούμε από αυτό το υγρό και ζωογόνο πυρ της αγάπης για τους αδελφούς μας, που πονάνε και βασανίζονται από τις συνέπειες της αλόγιστης χρήσης της φωτιάς.

Όταν κάποτε συμμετείχα σε κατάσβεση φωτιάς, είχα ακούσει από έναν ειδικό τον κανόνα: «Η φωτιά σβύνεται δια της φωτιάς». Καίει κανείς μια ελεγχόμενη περιοχή και όταν έρχεται η φωτιά σταματά. Αυτό κάναμε τότε και σώσαμε μια ολόκληρη περιοχή.
Έχοντας υπ' όψη αυτήν την αρχή, μπορώ να πω ότι οι συνέπειες της αλόγιστης φωτιάς, που προήλθε από το πυρ της κακίας των ανθρώπων, μπορεί να σβυσθή από την φωτιά της αγάπης που προέρχεται από πυρπολούμενη καρδιά για όλη την κτίση. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, ρωτώντας για το ποιά είναι η ελεήμων καρδία, απήντησε ο ίδιος: ελεήμων καρδία είναι «καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως, υπέρ ανθρώπων και των ορνέων και των ζώων και των δαιμόνων και υπέρ παντός κτίσματος».–