Αποτέφρωση τών σωμάτων Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου (Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα «Εμπρός» Ναυπάκτου, 14-11-2008)

Σέ μιά πλουραλιστική καί πολυπολιτισμική κοινωνία τίθενται θέματα γιά τά οποία τίς παλαιότερες εποχές θά ήταν αδιανόητη η συζήτηση. Ένα από αυτά τά θέματα είναι καί η λεγόμενη καύση τών νεκρών, γιά τήν οποία γίνεται πολύς λόγος στίς ημέρες μας. Ήδη θεσπίσθηκε ο νόμος πού τήν επιτρέπει, μέ προϋποθέσεις, καθώς επίσης υπάρχει καί σχετική απόφαση τού Συμβουλίου τής Επικρατείας.

Σέ πανελλαδική Ημερίδα πού έγινε στήν Λάρισα, στήν οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι τών κομμάτων, νομικοί, ιατροδικαστές κλπ. μού δόθηκε η ευκαιρία νά αναπτύξω διεξοδικά τίς θέσεις τής Εκκλησίας πάνω στό θέμα αυτό. Εδώ πολύ συνοπτικά θά ήθελα νά καταγράψω μερικά απαραίτητα διευκρινιστικά σημεία.

1. Τρόπος αποτέφρωσης

Κακώς γίνεται λόγος γιά καύση τών νεκρών, ενώ στήν πραγματικότητα πρόκειται γιά αποτέφρωση τών σωμάτων. Μεταξύ καύσεως καί αποτεφρώσεως υπάρχει μεγάλη διαφορά. Άλλο η καύση τού σώματος, πού μπορεί νά γίνη μέ μιά πυρκαγιά, καί άλλο η αποτέφρωση τού σώματος πού γίνεται μέ τεχνητό τρόπο. Αυτό λέγεται από τήν άποψη ότι, όπως είναι γνωστόν, ο βιολογικός οργανισμός τού ανθρώπου αποτελείται από οργανικά στοιχεία, τά οποία αποσυντίθεται καί μέ φυσικό τρόπο, αφού η αποσύνθεση τού σώματος είναι μιά βραδεία καύση, αλλά αποτελείται καί από ανόργανα στοιχεία, όπως είναι τά κόκκαλα, τά οποία καίγονται σέ υψηλές θερμοκρασίες.

Έτσι, γιά τήν αποτέφρωση τών σωμάτων κατασκευάζονται ειδικοί κλίβανοι-φούρνοι-κρεματόρια, μέσα στά οποία προκαλούνται ειδικές θερμοκρασίες μεταξύ 760 – 1150 Cο, καί η διαδικασία κρατά 3-5 ώρες. Επειδή, όμως, δέν αποτεφρώνονται όλα τά στοιχεία τού σώματος, γι' αυτό καί υπάρχει ειδικό μηχάνημα πού τά αλέθει. Επίσης, πρίν τό σώμα τεθεί στόν κλίβανο-κρεματόριο, αφαιρούνται όλα τά ξένα στοιχεία, όπως βηματοδότες, μεταλλικές βαλβίδες, αρθροπλαστικές, καλώδια, κλπ. Γι' αυτό καί η Διεθνής Ένωση γιά Κηδείες καί Αποτεφρώσεως εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά μέ τό πώς θά γίνεται η αποτέφρωση.

2. Έξοδα, μόλυνση περιβάλλοντος

Μερικοί υπέρμαχοι τής αποτεφρώσεως τών σωμάτων κάνουν λόγο γιά τήν εξοικονόμηση χρημάτων σέ σχέση μέ τίς κηδείες, καθώς επίσης γιά τήν μή μόλυνση τού περιβάλλοντος πού γίνεται μέ τόν ενταφιασμό τών σωμάτων. Όμως καί τά δύο αυτά θέματα έχουν τήν απάντησή τους.

Η αποτέφρωση τών σωμάτων στούς κλιβάνους πού θά δημιουργηθούν, μέ τίς ειδικές προϋποθέσεις πού προβλέπει ο νόμος, δέν είναι ανέξοδη, μάλλον δέ θά απαιτούνται καί μεγάλα χρηματικά ποσά. Μέ τήν ευκαιρία αυτή θά ήθελα νά επισημάνω ότι θά πρέπει όλοι νά περιορίσουμε τά έξοδα γιά τίς κηδείες, πού τά περισσότερα εκφράζουν ματαιοδοξία καί τίποτε περισσότερο.

Ακόμη, η άποψη ότι ο ενταφιασμός τών σωμάτων μολύνει τό περιβάλλον, ενώ η αποτέφρωση δέν τό επιβαρύνει, δέν είναι σωστή. Έχει διαπιστωθή ότι μέ τήν αποτέφρωση στούς ειδικούς κλιβάνους απελευθερώνονται χημικές ουσίες, όπως μόλυβδος, υδράργυρος, διοξίνες καί φουράνια, μονοξείδιο τού άνθρακα, οξείδιο τού αζώτου, διοξείδιο τού θείου κλπ. Μερικές δέ από αυτές βρίσκονται σέ επιτρεπτά όρια, άλλες δέ υπερβαίνουν τά όρια. Από έρευνες έχει διαπιστωθή ότι οι «ρύποι» αυξάνουν όσο αυξάνεται η θερμοκρασία τής αποτέφρωσης. Μάλιστα δέ τό κύριο πρόβλημα είναι μέ τόν υδράργυρο πού προέρχεται κυρίως από τό αμάγαλμα στά σφραγίσματα τών δοντιών. Επίσης, μόλυνση τού περιβάλλοντος γίνεται καί από τά καύσιμα πού χρησιμοποιούνται γιά τήν αποτέφρωση καί ίσως από τά υλικά στά κιβώτια πού καίγονται. Βεβαίως, πρέπει νά προστεθή ότι η αποτέφρωση απαιτεί σημαντική κατανάλωση καυσίμων γιά τήν λειτουργία τών κλιβάνων.

Έτσι η αποτέφρωση δέν είναι ανέξοδος καί ακίνδυνη γιά τό περιβάλλον.

3. Η διδασκαλία τής Εκκλησίας

Η Ορθόδοξη Εκκλησία γιά είκοσι αιώνες ακολουθεί τήν παράδοση τής ταφής τών σωμάτων από σεβασμό στό ανθρώπινο σώμα. Όμως, σέβεται καί τήν ελευθερία εκείνων πού επιθυμούν τήν αποτέφρωση, γιά λόγους συνειδήσεως. Φυσικά, καί όσοι επιλέγουν τήν αποτέφρωση θά πρέπει νά σέβονται καί τήν δογματική διδασκαλία τής Εκκλησίας καί θά αντιλαμβάνονται τήν δυσκολία της νά κηδεύη ανθρώπους, οι οποίοι γιά δικούς τους λόγους δέν πιστεύουν στήν αξία τού ανθρωπίνου σώματος, ούτε στήν ύπαρξη τής ψυχής μετά τόν θάνατο, ούτε στήν ανάσταση τού σώματος, ούτε στήν ύπαρξη τού Θεού.

Εδώ πρέπει νά σημειωθή ότι η νομική θέσπιση τής καύσεως τών νεκρών δέν τίθεται μέσα στήν διαδικασία τού λεγομένου χωρισμού Εκκλησίας – Πολιτείας, όπως νομίζουν μερικοί. Είναι γνωστόν ότι η σχέση τής Εκκλησίας μέ τήν Πολιτεία τίθεται στό άρθρο 3 τού Συντάγματος. Όμως, διάφορα προσωπικά καί κοινωνικά θέματα, όπως καί εκείνα πού σχετίζονται μέ τήν ελευθερία τής θρησκευτικής καί άλλης συνειδήσεως, καθορίζονται από τό άρθρο 13 τού Συντάγματος, τό οποίο υπέρκειται τού 3ου άρθρου. Έτσι, η Πολιτεία δέν εμποδίζεται νά λαμβάνη αποφάσεις σεβόμενη τήν ελευθερία τής συνειδήσεως τών πολιτών της, όταν αυτή η ελευθερία δέν καταργεί τήν ενότητα καί τήν οντολογία τής Πολιτείας.

Πάντως, η Ιεραρχία τής Εκκλησίας τής Ελλάδος έχει αποφασίσει σέ επόμενη Συνεδρίασή της νά συζητήση τό θέμα καί νά αποφασίση σχετικά μέ τό ποιά στάση θά τηρήση ως πρός τό εάν θά τελή τήν εξόδιο ακολουθία στούς ανθρώπους εκείνους οι οποίοι από δικούς τους λόγους επιλέγουν τήν αποτέφρωση τών σωμάτων τους. Ενημερωτικά αναφέρω ότι οι Εβραίοι καί οι Ισλαμιστές δέν επιτρέπουν τήν αποτέφρωση, η Καθολική Εκκλησία δέν απαγορεύει τήν αποτέφρωση γιά τά μέλη της, εκτός καί άν επιλέχθηκε γιά λόγους πού είναι αντίθετοι μέ τήν διδασκαλία της, οι Λουθηρανοί, Αγγλικανοί καί άλλοι Προτεστάντες τήν επιτρέπουν.

4. Η ψυχολογική αντιμετώπιση τού θέματος

Δέν πρέπει νά παραθεωρήσουμε καί τήν ψυχολογική διάσταση τού θέματος. Οι σύγχρονοι ψυχαναλυτές υποστηρίζουν, ύστερα από κλινικές μελέτες, ότι τό πένθος τού ανθρώπου από τόν θάνατο ενός αγαπητού τους προσώπου είναι μιά υπαρξιακή κατάσταση πού τραυματίζει τήν ανθρώπινη ύπαρξη. Η διαδικασία ωριμάνσεως καί θεραπείας τού πένθους περνά από πολλά στάδια καί σέ αυτό παίζουν ρόλο, όχι μόνον η προσωπικότητα τού ανθρώπου καί η παιδεία του, αλλά καί η θέα καί η ταφή τού σώματος τού νεκρού, τό κλάμα καί τά μοιρολόγια, η τελετή τής κηδείας πού έχει μεγάλη θεραπευτική αξία από ψυχολογικής πλευράς, ο ενταφιασμός τού σώματος καί οι επισκέψεις στό μνήμα. Όταν ο άνθρωπος απομακρύνεται από όλες αυτές τίς διαδικασίες, τότε παραμένει αθεράπευτος ως πρός τό πένθος καί δημιουργούνται διάφορα ψυχολογικά καί ψυχιατρικά προβλήματα.

Επίσης, οι σύγχρονοι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι ένας από τούς λόγους πού ο άνθρωπος επιθυμεί τήν αποτέφρωση τού σώματός του είναι καί η υποσυνείδητη οργή εναντίον τών ανθρώπων πού είναι κοντά του καί εναντίον τής κοινωνίας καί μέ τόν τρόπον αυτόν εκφράζει τήν ατομική, υπαρξιακή μοναξιά του.

Γενικά, οι απαιτήσεις τών συγχρόνων ανθρώπων πρέπει νά εξετάζονται από πολλές πλευρές καί νά γίνεται ενδελεχής ανάπτυξη από κοινωνιολογικής, ψυχολογικής, οικολογικής καί υπαρξιακής απόψεως. Δέν μού αρέσουν ούτε τά συνθήματα, ούτε οι βερμπαλισμοί ούτε καί οι φανατισμοί. Τά θέματα πρέπει νά μελετώνται μέ ψυχραιμία καί νηφαλιότητα καί τελικά μέ σεβασμό αφ' ενός μέν στήν ελευθερία τής συνείδησης τού καθενός, αφ' ετέρου δέ στήν θεολογία τής Εκκλησίας. Ούτε η συνείδηση τού ανθρώπου πρέπει νά παραβιάζεται, αλλ' ούτε καί η Εκκλησία νά εκκοσμικεύεται.