Η τηλεόραση είναι μια νέα πραγματικότητα που συνδέθηκε στενά με την ζωή του συγχρόνου ανθρώπου, και θα μπορούσε να πη κανείς, ότι έγινε ανάγκη. Με την τηλεόραση μπορούμε να αποκτήσουμε γνώση της πραγματικότητας που υπάρχει στον κόσμο, στην κοινωνία, να πληροφορηθούμε πολλά παγκόσμια και κοινωνικά γεγονότα, να μάθουμε τις σκέψεις των ανθρώπων και τόσα άλλα.
Όμως, υπάρχουν και πολλοί και σοβαροί κίνδυνοι. Μερικοί από αυτούς είναι ο εθισμός που μπορεί να λειτουργή ως ψυχοναρκωτικό, εφάμιλλο με όλα τα άλλα ναρκωτικά, η δυσλειτουργία της προσωπικότητος του ανθρώπου, ιδιαιτέρως των παιδιών, αφού δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στην λεκτική σκέψη, δηλαδή στον λόγο και στην δυνατότητα της έκφρασης, ο κίνδυνος του μιμητισμού και της βίας, η ανικανότητα επικοινωνίας, παρά την συνεχή πληροφόρηση.
Δεν έχω σκοπό να απαριθμήσω τους τεράστιους κινδύνους που εγκυμονεί η τηλεόραση στην ανάπτυξη της προσωπικότητος του ανθρώπου, ιδιαιτέρως των νέων. Αυτό έχει επισημανθή από πολλούς ερευνητές και τα αποτελέσματα των ερευνών τους έχουν καταγραφή. Απλώς θα ήθελα να παραθέσω μερικές σκέψεις για την σχέση που υπάρχει μεταξύ της τηλεοράσεως και της κοινωνίας.
Σ’ ένα πρόσφατο Συνέδριο έγινε πολλή συζήτηση γύρω από το κατά πόσον η τηλεόραση εκφράζει την κατάσταση που υπάρχει στην κοινωνία ή την διαμορφώνει. Κυρίως εκείνο που λέγεται από όσους διευθύνουν τηλεοπτικούς Σταθμούς ή όσους ασχολούνται με την παραγωγή προγραμμάτων είναι ότι η τηλεόραση απλώς εκφράζει την κατάσταση που επικρατεί στις κοινωνίες μας.
Χωρίς να παραγνωρίζω αυτήν την πραγματικότητα, ότι δηλαδή η τηλεόραση πολλές φορές αποτυπώνει την κοινωνική κατάσταση για να “πουλάη”, εν τούτοις δεν μπορώ να αγνοήσω ότι οι δημοσιογράφοι, οι παραγωγοί προγραμμάτων και οι σύμβουλοι των τηλεοπτικών Σταθμών περισσότερο διαμορφώνουν την κοινωνία, παρά την εκφράζουν και μάλιστα την διαμορφώνουν αρνητικά, ενώ θα μπορούσε να λειτουργή παιδευτικά. Αυτό το στηρίζω στους εξής λόγους.
Πρώτον, ο τρόπος προβολής διαφόρων κοινωνικών φαινομένων εξαρτάται από την οπτική γωνία από την οποία τα βλέπει ο δημοσιογράφος, ο παραγωγός. Η ψυχολογία μας έχει διδάξει ότι υπάρχει το φαινόμενο της προβολής, σύμφωνα με το οποίο ο άνθρωπος προβάλλει στον άλλο αυτό που έχει μέσα του. Έτσι, ο εμπαθής άνθρωπος συνεχώς βλέπει και στην κοινωνία τα πάθη που υπάρχουν μέσα του. Όποιος είναι άρρωστος ψυχικά βλέπει παντού αρρώστειες και πάθη, ενώ όποιος έχει ψυχική υγεία βλέπει και την υγιή πλευρά της κοινωνίας.
Μέσα από το πρίσμα αυτό πρέπει να δούμε το γεγονός ότι δεν προβάλλονται από τα μέσα μαζικής ενημερώσεως παραδείγματα που συνιστούν την υγεία του λαού, και υπάρχουν τόσα πολλά. Πλεονάζουν τα εγκλήματα και οι διάφορες μορφές βίας. Ουσιαστικά, με τέτοιες παρουσιάσεις επιδιώκεται να απαντηθούν ερωτήματα που απασχολούν τον ίδιο τον παρουσιαστή. Έτσι, μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν περνούν αξίες αλτρουϊσμού, ευποιίας, καλωσύνης, αγάπης. Και αν παρουσιάζωνται μερικά τέτοια περιστατικά είναι πολύ λίγα σε σχέση με τα εγκλήματα, που προτάσσονται στην παρουσίαση.
Δεύτερον, η παρουσίαση μερικών φρικιαστικών γεγονότων είναι αποσπασματική και απολυτοποιείται, λόγω της τρομερής ανταγωνιστικότητας. Για παράδειγμα μπορούμε να πούμε ότι ένα μεμονωμένο περιστατικό που παρουσιάζεται από το ένα “κανάλι”, λόγω της ανταγωνιστικότητος, παρουσιάζεται ταυτόχρονα και από τα άλλα. Εάν κάποιο γεγονός είναι φρικιαστικό, τότε όλα τα “κανάλια” για να είναι ενημερωμένα και, φυσικά, για να προσελκύσουν την προσοχή και το ενδιαφέρον του κοινού, ασχολούνται με αυτό, γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων, καλούνται ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, παιδαγωγοί για να μελετήσουν το φαινόμενο. Στην πραγματικότητα αυτό γίνεται για να ανεβάσουν το ποσοστό της ακροαματικότητος, γιατί πιστεύεται ότι αυτό θα συντελέση στην αύξηση των διαφημήσεων και βέβαια, την εισροή χρηματικών πόρων στον Σταθμό. Έτσι, ένα μεμονωμένο γεγονός γίνεται καθολικό, παρουσιάζεται ότι εκφράζει την κοινωνία, ενώ δεν συμβαίνει αυτό στην πράξη.
Αυτό το τελευταίο φαίνεται ότι είναι αληθινό από δύο γεγονότα που περιήλθαν στην αντίληψή μου. Το ένα είναι ότι από κάποιον τηλεοπτικό Σταθμό επιδιώχθηκε η λήψη άδειας πανελλαδικής εμβέλειας, ανεξάρτητα αν μπορούσε να υλοποιήση τον σκοπό του, απλώς για να αποκτήση την εμπιστοσύνη του κοινού, και να αυξήση το διαφημηστικό προϊόν. Το άλλο είναι ότι ο διαφημιστής κάποιας τηλεοπτικής εκπομπής, έδωσε εντολή στον σκηνοθέτη να βάλη στην αρχή του συγκεκριμένου επεισοδίου έναν φόνο, στο μέσο έναν βιασμό και στο τέλος μία καταδίκη ή κάποιον άλλο φόνο, ώστε στα σημεία αυτά, που θα υπάρχη μεγάλη ακροαματικότητα, να παρεμβάλη τα διαφημηστικά μηνύματα. Με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζε μεγαλύτερη είσπραξη χρημάτων.
Γι’ αυτό και έλεγα στην αρχή ότι, πράγματι, η σύγχρονη τηλεόραση δεν εκφράζει την κατάσταση της κοινωνίας, αλλά προσπαθεί να την διαμορφώση. Αν σκεφθή κανείς ότι και η χρήση της τηλεόρασης τίθεται μέσα στην προοπτική της κάθε λογής εξουσίας, που επιδιώκει να αποχαυνώση τον λαό και να τον αποπροσανατολίση, τότε καταλαβαίνει τους βαθύτερους σκοπούς.
Δεν πρέπει να στεκόμαστε σε παθητική κατάσταση, αλλά να εντατικοποιηθούμε. Η ενεργοποίηση, εκτός των άλλων, συνίσταται στο να αναπτύξουμε τους εσωτερικούς μηχανισμούς και να αντιδρούμε σε κάθε προσπάθεια καταδυνάστευσης της ελευθερίας μας. Η προσπάθεια να διαφυλάξουμε την εσωτερική μας ελευθερία είναι επιβεβλημένη ανάγκη.
Σ.Ε.: Το άρθρο “τηλεόραση και κοινωνία” περιλαμβάνεται στο νέο βιβλίο του Σεβ. Μητροπολίτου μας
“Εντεύξεις και συνεντεύξεις” που κυκλοφόρησε πρόσφατα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου