Νίκος Λυγερός: Νοημοσύνη και Άνθρωπος (video)
0:05:32 Αν μεγαλώσουμε λίγο το βάθος της μνήμης τότε θα μπορούμε να εντάξουμε μερικά στοιχεία από αυτό που ονομάζουμε ανθρωπότητα. Άτομο είναι το στοιχείο που ανήκει στην κοινωνία. Άνθρωπος είναι το στοιχείο που ανήκει στην ανθρωπότητα. … Όταν δεν έχετε μνήμη μπορούν να σας χειραγωγήσουν. Στην ηλικία που είστε, είστε το ιδανικό κοινό για δικτατορίες γιατί; Πρώτα απ’ όλα δεν τις έχετε ζήσει. Άρα θα είναι κάτι νέο. Εφόσον θα είναι κάτι νέο θα έχετε και ενθουσιασμό. Θα είσαστε από τους πρώτους που θα παλέψουν γι’ αυτόν τον «ιερό αγώνα» γιατί οι γέροι θα είμαστε οι συντηρητικοί. Αν διαβάσετε στην ιστορία θα δείτε ότι κάθε φορά που υπήρχε ένα δικτατορικό καθεστώς ο πρώτος στόχος ήταν η παιδεία, γιατί είσαστε τα καλύτερα θύματα. Εφόσον δεν έχετε μνήμη όταν σας δίνουν δεδομένα δεν μπορείτε να τα συγκρίνετε.
0:09:33 Γενικά όλοι οι νέοι είστε πολύ καλοί στην ταχύτητα. Πάτε πιο γρήγορα από τους γέρους. Έχετε ένα μικρό ελάττωμα, δεν ξέρετε που να πάτε! Αλλά πάτε γρήγορα. Άρα το θέμα είναι ο στόχος. Ο γέρος που δεν μπορεί να τρέξει γρήγορα θα ψάξει πρώτα τον στόχο. Μετά μπαίνει το πλαίσιο της τεμπελιάς. Η τεμπελιά είναι πολύ καλή γιατί αυτό είναι το διαχωριστικό στοιχείο μεταξύ της εξυπνάδας ή όχι. Αν δεν είσαστε καθόλου τεμπέληδες πολύ συχνά είστε μόνο βλάκες, γιατί η τεμπελιά είναι το απαραίτητο στάδιο της νοημοσύνης. Αν δεν είσαστε τεμπέλης δεν σας πειράζει να κάνετε το ίδιο πράγμα. Όπως συχνά δεν έχετε μνήμη έχετε την εντύπωση ότι κάμνετε κάτι καινούργιο. Άρα η ιδέα είναι να θυμηθείτε ότι το έχετε κάνει.
0:11:52 Το θέμα των νέων γενικότερα είναι ότι δεν έχετε πολλές αντοχές. Η ταχύτητα πάει με τη λήθη. Ότι κάμνετε γρήγορα το ξεχνάτε γρήγορα. Να το θυμάστε και για τις σχέσεις σας … Το διάβασμα δεν πάει γρήγορα, αυτό λέγεται πέρασμα, συνήθως είμαστε στα περάσματα … το μάτι σας πέρασε από πάνω από πού ήταν να διαβάσετε … αυτό που περνάτε το λέτε διαβάζω, αυτό που διαβάζετε το λέτε μελετάω, αυτό που λέτε μελετάω λέτε το έμαθα. Η ταχύτητα πάει με τη λήθη, η βραδύτητα πάει με τη μνήμη. Είναι μερικά παιδιά που είναι πιο αργά, αντέχουν περισσότερο και μετά θυμώνουν-θυμούνται. Το θέμα είναι, να θυμάστε ή να μην ξεχνάτε; Ποια είναι η διαφορά.
0:16:34 Υπάρχουν μερικοί από σας που δεν έχουν παρέες; Αυτό που θα εξηγήσουμε για τις παρέες να μην το πείτε στην παρέα σας. Τα άτομα ψάχνουν τις παρέες για να βρουν τον εαυτό τους. Είσαστε με μια παρέα και σας λέει κάποιος τι κάνατε; Λέτε, τίποτα περάσαμε καλά. Αυτός είναι ο στόχος της παρέας. Όταν βγαίνετε με κάποιον για μια παρέα είναι για να βρεθείτε με κάποιον που σας μοιάζει για να μην κάνετε τίποτα και να το ευχαριστηθείτε. Αυτός είναι ο στόχος της παρέας. Ο στόχος της ομάδας είναι να βρείτε ανθρώπους που σας συμπληρώνουν για να κάνετε ένα έργο. Εδώ έχετε ένα ανθρώπινο πλαίσιο που είναι πιο δύσκολο. Στις παρέες οι δείκτες νοημοσύνης σχετίζονται. Το πιο ωραίο βέβαια είναι ότι ο καθένας μέσα στη παρέα θεωρεί ότι είναι ο πιο έξυπνος της παρέας, αλλά ξεχνάει ότι είναι ο καθένας. … Το ωραίο στις παρέες είναι ότι επιπλέον συμφωνείτε. Τα δικτατορικά καθεστώτα το πρώτο πράγμα που κάνουν όταν πιάνουν ένα νέο είναι να πιάσουν την παρέα του γιατί είναι του ίδιου τύπου, όπως επηρεάζουν αυτόν θα επηρεάσουν και την παρέα του. Εκτός αν αντιστέκονται.
0:32:24 Η έννοιες που έχουν αξίες είναι συχνά πολύπλοκες ως δομή και είναι απλές. Τι είναι μια εκκλησία; Αν σας πω περιγράψτε μου μια εκκλησία τότε θα αρχίσετε να δυσκολεύεστε …
0:43:57 Ο καθηγητής θέλει να είναι αποδεκτός, ο δάσκαλος δέχεται την αμφισβήτηση. Εδώ ακόμα κι ο Χριστός τη δέχτηκε, δηλαδή, έδειξε τα χέρια του στον Θωμά. Ο δάσκαλος γιατί δέχεται την αμφισβήτηση; Γιατί η αμφισβήτηση είναι η πρώτη μορφή διαλόγου. Η μίμηση είναι η πρώτη μορφή θαυμασμού. Ο κανονικός καθηγητής θέλει οι φοιτητές να είναι σαν αυτόν. … θέλει να απαντήσετε όπως θα απαντούσε αυτός. Ο δάσκαλος θέλει από σας απλώς να βρείτε μια λύση. Μπορεί να είναι μια διαφορετική, δεν μας πειράζει. Ο δάσκαλος θα σας πει να διασταυρώσετε αυτά που σας λέει, να μην τα πιστεύετε, να θεωρείτε ότι είναι λάθος.
0:46:20 Πρέπει να δώσεις χρόνο στον άλλον, να σε αμφισβητήσει, να πει δεν μπορεί να είναι σωστό αυτό που λες, να το βρει και αν το βρει προχωράει στο επόμενο. Αν σου πει, δάσκαλε δεν το κατάλαβα, του εξηγείς. Αλλά δεν του εξηγείς πριν. Οι καθηγητές σας εξηγούν πριν νιώσετε την δυσκολία, γιατί είναι ο τρόπος για να επιβληθούν πιο γρήγορα.
0:52:27 Δεν υπάρχει πλαίσιο εμπιστοσύνης μεταξύ δασκάλου και μαθητή διότι ο δάσκαλος δεν του κρύβει κάτι. Πάει ανάποδα. Ενώ εσείς λέτε, πρέπει να τον εμπιστεύεσαι τον δάσκαλο. Όχι, γιατί άμα το κάνετε αυτό όταν θα σας πει κάτι το οποίο είναι λανθασμένο θα συμφωνήσετε.
0:57:57 Για να αντισταθείς, θες αντοχή, θες κότσια, θες ανθεκτικότητα, είναι δύσκολο. Για να αντιδράσεις, σου λεν κάτι αντιδράς αμέσως. Η αντίσταση είναι μια έννοια που είναι πολύ σημαντική για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι το άτομο που αντιστέκεται, και γιατί αντιστέκεται; Γιατί θυμάται. Αν θυμάστε τότε η νοημοσύνη σας έχει κομμάτια ανθρωπότητας. Το πιο χαρακτηριστικό κομμάτι της ανθρωπότητας που έχει η νοημοσύνη σας είναι η μνήμη, την οποία σιγά-σιγά θα την μετατρέψετε σε συλλογική μνήμη, δηλαδή δεν θα είσαστε πια μόνος, δεν θα έχετε ένα φαινόμενο σολιψισμού, θα έχετε ένα διαχρονικό σημείο.
1:10:13 Τη νοημοσύνη την έχετε ή δεν την έχετε. Η σκέψη είναι αυτό που σας διδάσκει ο δάσκαλος. Η σκέψη πάνω στην σκέψη είναι η συνείδηση. Ξέρεις ότι σκέφτεσαι. Οι υπολογιστές σκέφτονται αλλά δεν το ξέρουν. … Πολύ συχνά στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδος ποντάρουμε πολύ στην ταχύτητα, διευκολύνει τους γρήγορους μαθητές και βέβαια τους κόπανους που απαντάν από αντίδραση. Δεν βάζουνε δύσκολες ερωτήσεις. Άμα βάζαμε δύσκολες ερωτήσεις θα έπρεπε να περιμέναμε ένα τέταρτο μέχρι να έχουμε τη πρώτη απάντηση. … Η αποθέωση του μαθητή προέρχεται από την ταχύτητα της απάντησης.
1:16:13 Αυτό που έχει ξετινάξει το σύστημα της εκπαίδευσης είναι ότι πρέπει να βρούμε ψυχολογικά προβλήματα, να τον δικαιολογήσουμε, να του πούμε, ξέρεις, είσαι κόπανος αλλά δεν πειράζει θα τα καταφέρεις. Ενώ εγώ θεωρώ ότι δεν είναι κόπανος και του δίνω τη δυνατότητα να το σκεφτεί. … Άμα δεν τον σεβόμουνα θα του έλεγα, πήγαινε. … Πες μου γιατί η ερώτησή του («μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις πράξεις μία φορά αναγκαστικά ή όχι;» Εγώ τώρα ξέρω ότι δεν το έχεις βρει – με τους αριθμούς 1, 3, 4, 6 βρείτε το 24 χρησιμοποιώντας τις τέσσερεις μαθηματικές πράξεις) μου αποδεικνύει ότι δεν έχει βρει την απάντηση; Είναι πολύ κακό που έχουμε στην εκπαίδευση το να μην πειράξουμε τον μαθητή. Η διδασκαλία είναι να πειράζω. Άμα δεν πειράζω ο άλλος δεν εξελίσσεται.
1:18:48 Ο Πλάτωνας ήταν μαθητής του Σωκράτη. Ο Αριστοτέλης ήταν μαθητής του Πλάτωνα. Ο Αλέξανδρος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. Δεν με ενδιαφέρει γιατί οι άλλοι δεν έγιναν έτσι. Εμένα αυτό που με αγγίζει είναι ότι αυτή η τετράδα υπάρχει. Μ’ αγγίζει ο άνθρωπος, μ’ αγγίζει το σπάνιο. Δεν με ενδιαφέρει οι άλλοι αν δεν θέλουν να το κάνουν. Ας μη το κάνουν.
1:20:28 Μερικές φορές με ρωτάν οι εκπαιδευτικοί, πώς να αγγίξουμε τα παιδιά; Πρώτον, γιατί θέλετε να τα αγγίξετε; Αλλά και να θέλετε, αυτό που έχει σημασία είναι να σας αγγίξει αυτό.
1:22:16 Η νοημοσύνη φανταστείτε ότι είναι ένα ποτήρι. Μερικοί έχουν μεγάλο ποτήρι και μερικοί έχουν μικρό ποτήρι. Θα μου πείτε γιατί να πάμε στο σχολείο; Το σχολείο είναι αυτό που σας επιτρέπει να το γεμίσετε. Είναι μερικοί που έχουν σφηνάκι, αλλά είναι τίγκα. Και είναι μερικοί που έχουν ένα μεγάλο ποτήρι και είναι άδειο. Δεν χρησιμοποιήθηκαν. … Για τον Τολστόι το μεγαλύτερο ταλέντο είναι να χρησιμοποιείς το ταλέντο σου. Αλλά αυτό είναι μετά-ταλέντο. Τι εννοούμε μετα-ταλέντο; Αυτό που λέει ο Σωκράτης. Όταν ο Σωκράτης λέει, εγώ ξέρω ότι δεν ξέρω, λέμε, μας δουλεύει. Γιατί θεωρούμε ότι εφόσον ξέρει ότι δεν ξέρει τότε γιατί δεν ξέρει, ξέρει τουλάχιστον ότι δεν ξέρει. Δεν έχουν αντιληφθεί ότι το πρώτο ξέρω δεν έχει σχέση με το δεύτερο. Το δεύτερο, εφόσον είναι δεύτερο δεν έχει πια το νόημα του πρώτου. Η σκέψη πάνω στη σκέψη είναι δύο φορές η λέξη σκέψη, αλλά όμως επειδή την έχω βάλει πάνω έχει γίνει συνείδηση, δεν είναι πια σκέψη, έχει αλλάξει. Δηλαδή η γνώση της άγνοιας δεν είναι μια γνώση, είναι μετα-γνώση, είναι πιο πάνω, είναι μία συνείδηση ότι δεν ξέρω. Το ότι συνειδητοποιώ ότι δεν ξέρω δεν σημαίνει ότι ξέρω κάτι, απλώς το συνειδητοποιώ.
Αυτό που προσπαθούσα τώρα με τον μικρό είναι να συνειδητοποιήσει ότι κάτι δεν πάει καλά. Πριν μου έκανε σκέψη. Τώρα έχει μπει στη διαδικασία να κάνει σκέψη πάνω στη σκέψη. Γιατί αυτό που ρώτησα λέει στον Λυγερό ότι δεν το έχω βρει; Αν του έλεγα είναι σωστό ή όχι θα θεωρούσα ότι είναι απλός υπολογιστής. Δεν θα του έδινα την ανθρωπιά, δεν θα έμπαινα σε αυτή τη διαδικασία. Έχετε λοιπόν την εντύπωση, όταν λειτουργούμε κοινωνικά για να βοηθήσουμε κάποιον ότι στην πραγματικότητα δεν τον βοηθάμε να αναπτυχθεί, βοηθάμε τον εαυτό μας για να εκτονωθεί. Την ώρα που δεν το άφησα να πάει εσένα σε νευρίασα. … Όταν διαβάζετε τους διαλόγους του Σωκράτη τώρα, το μόνο που μπορείτε να πείτε για τον Σωκράτη είναι ότι είναι πρήχτης. Δηλαδή λες, έλεος! Από δω τον έχει, από κει τον έχει, …
1:28:23 Βλέπετε τη διαφορά μεταξύ ξεχνώ, δεν ξεχνώ και θυμάμαι; Το θυμάμαι είναι παθητικό, απλώς κρατάς. Το δεν ξεχνώ, αποφασίζεις να αντισταθείς. Μεγάλη διαφορά.
1:29:18 Εγώ αυτό που θέλω να καταλάβω είναι ότι εφόσον υπάρχει τοίχος μετά θα πρέπει να ψάξω για πόρτα. Όταν θα περάσω από την πόρτα, θα βρεθώ ακριβώς πίσω από τον τοίχο, θα είναι σαν να έχω διασχίσει τον τοίχο. Η νοημοσύνη είναι αυτό που εντοπίζει τον τοίχο. Η σκέψη είναι αυτό που σας λέει πώς να τον ξεπεράσετε. Οι δάσκαλοι στο σχολείο σας δίνουν μεθοδολογίες για να ξεπεράσετε τα όρια σας. Για να ξεπεράσετε τα όρια σας όμως δεν πρέπει να είσαστε ισορροπημένοι. Και αυτό που λέει ο Prigogine είναι ότι η δημιουργικότητα στα συστήματα τα πολύπλοκα γίνεται εκτός ισορροπίας. Όταν έχουμε την ισορροπία στα θερμοδυναμικά συστήματα έχουμε μία νέκρα. Όλα σταθεροποιούνται. … Στην εκπαίδευση δεν δίνουμε αρκετό βαθμό ελευθερίας στον μαθητή, γιαυτό πάμε γρήγορα να του δώσουμε τη λύση, και όταν δίνουμε γρήγορα τη λύση δεν καταλαβαίνει τη δυσκολία.
1:31:45 Ανοιχτά προβλήματα. Δηλαδή, όταν βλέπετε την εκφώνηση, φαίνεται απλό. Όταν βλέπετε τη λύση φαίνεται απλό. Αλλά δεν ξέρετε πώς να περάσετε από το ένα στο άλλο. Άρα έχετε ένα τετράγωνο που πρέπει να το κόψετε στα πέντε, όπως θέλετε και να τα ξανασυναρμολογήσετε τα πέντε για να φτιάξετε δύο τετράγωνα. Βλέπετε όμως ότι η εκφώνηση δεν σας βοηθάει να πείτε προς πια κατεύθυνση να πάω για να βρω. Και δυστυχώς δεν χρησιμοποιούμε πολλές ασκήσεις τέτοιου τύπου.
Τώρα μιλάω στους εκπαιδευτικούς. Μετά από δυο-τρία μαθήματα έχετε μία κατάταξη. Δύσκολα ξεκολλάτε από αυτή τη κατάταξη. … θα δείτε όταν βαθμολογείτε έναν που έχει καλούς βαθμούς δεν κοιτάζετε την κόλλα με την ίδιο τρόπο, με αυτόν που έχει κακούς βαθμούς. … Την πρώτη φορά που έκανα ένα μάθημα μαθηματικών πληροφορικής σε μία τάξη, αυτοί είχαν μια κατάταξη μεταξύ τους, βάζω μια άσκηση και πετάγεται ένας και λέει, τέλειωσα. Εγώ δεν τους ξέρω, πηγαίνω και βλέπω ότι τέλειωσε. Μέσα στη τάξη τώρα, οι άλλοι, ε, όχι και τέλειωσε αυτός! Με την κατάταξη που είχε γίνει αυτός δεν μπορούσε να είχε τελειώσει πριν από τους άλλους. Εγώ κάνω ότι δεν ακούω. Βάζω άλλη άσκηση. Καμία σχέση με την πρώτη … τέλειωσα! Εκεί τα πήραν εντελώς οι άλλοι … το πρώτο πράγμα που λεν, είναι αυτοί γνωρίζονται δεν γίνεται, ξέρει ήδη τις ασκήσεις. Γιατί θεωρούν ότι πιθανότατα θα είναι ήδη γνωστός αυτός που θεωρούσαν ότι δεν είναι καλός και ποτέ δεν σκέφτηκαν ότι αυτός ήταν καλός σε τέτοια προβλήματα. Και όταν τους βάλαμε τέτοια προβλήματα, οι κανονικοί μαθητές που κάνουν δεκαπέντε φορές το ίδιο πράγμα χωρίς καμιά δυσκολία ενώ ο άλλος βαριέται.
1:44:32 Χάνουμε χρόνο, γιατί μόνο όταν χάνουμε χρόνο υπάρχει μια επένδυση στο έργο. Δίχως χάσιμο χρόνου δεν παράγουμε τίποτα … Οι συνάδελφοι μου λένε, δεν έχουμε χρόνο, δεν έχουμε τελειώσει την ύλη, τι πρέπει να κάνουμε; Εγώ τους λέω: εγώ είμαι εκτός ύλης, εγώ ασχολούμαι μόνο με ενέργεια, και το να χάνω χρόνο είναι ο μόνος τρόπος που δείχνω στον μαθητή ότι τον σέβομαι. Γιατί αυτός ο χρόνος που χάνει ο ένας είναι ο χρόνος που επενδύει ο άλλος. Κι εφόσον υπάρχει αυτό το χάσιμο χρόνου υπάρχει και μια εξέλιξη και δημιουργείται αυτή η σχέση. Βέβαια είναι μια σχέση που βασίζεται πάνω στη γνώση και δεν είναι θέμα εμπιστοσύνης. Η εμπιστοσύνη λειτουργεί πολύ μετά. Εμάς μας ενδιαφέρει στη ζωή για να γίνουμε άνθρωποι να υπάρχουν προβλήματα. Γιατί όταν δεν υπάρχουν τα προβλήματα δεν υπάρχουν και οι λύσεις. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι μέσα από τις δυσκολίες μπορείτε να τις ξεπεράσετε. Ξεπερνάμε μόνο τις δυσκολίες όχι ευκολίες! Άρα όταν σας δίνει κάποιος δυσκολίες να λέτε, εντάξει, αλλά όταν το προσπαθήσετε να το κάνετε. Ευχαριστώ πολύ, νάστε καλά.
Γενοκτονία είναι να σου αφανίζω τόσα πολλά στοιχεία που να μην μπορείς να αποδείξεις ότι είσαι εσύ.
1:50:44 Στη ζωή μας ενδιαφέρει, για να γίνουμε άνθρωποι να υπάρχουν προβλήματα, γιατί όταν δεν υπάρχουν τα προβλήματα δεν υπάρχουν και οι λύσεις. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι μέσα από τις δυσκολίες μπορείτε να τις ξεπεράσετε. Ξεπερνάμε μόνο τις δυσκολίες, όχι τις ευκολίες. Άρα όταν σας δίνει κάποιος δυσκολίες να λέτε, εντάξει."
Νίκος Λυγερός: Νοημοσύνη και Άνθρωπος
Πηγή (αποσπάσματα της διάλεξης «Νοημοσύνη και Άνθρωπος». Πνευματικό Κέντρο Κρύας Βρύσης, Τετάρτη 18/1/2012)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου